George R. R. Martin - A Game of Thrones

Η πολυσυζητημένη και δημοφιλέστατη τηλεοπτική σειρά του καναλιού HBO έσπρωξε πολύ κόσμο που, μέχρι πρότινος, δεν ασχολούνταν με το είδος, να διαβάσει τα βιβλία στα οποία βασίστηκε το "Game of Thrones". Ακόμη και πριν την τηλεοπτική του επιτυχία, όμως, το magnum opus του George Martin είχε λάβει μεγάλη αναγνώριση και ως σειρά βιβλίων, τόσο από το κοινό όσο και από τους κριτικούς. Είχα διαβάσει τον πρώτο τόμο του πρώτου βιβλίου -γιατί τότε η Anubis τα εξέδιδε σε δύο τόμους ακόμα- όταν είχε πρωτοκυκλοφορήσει στα ελληνικά, αρκετά χρόνια πριν. Εκείνη την περίοδο, θυμάμαι, το προωθούσαν ως κάτι το πρωτότυπο και ιδιαίτερο στο χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας, ένα έργο που διακρινόταν για την ενήλικη θεματολογία του και το σκληρό του περιεχόμενο. Τον δεύτερο τόμο του πρώτου βιβλίου δεν τον αγόρασα ποτέ, αλλά τον διάβασα δανεισμένο. Έκτοτε, δεν μπήκα ποτέ στον κόπο να αναζητήσω τους υπόλοιπους τόμους, τόσο για λόγους οικονομικούς, όσο και για λόγους αναγνωστικούς -το βιβλίο απλά δεν κατάφερε να με ενθουσιάσει. Από τότε που ξεκίνησα να παρακολουθώ τη σειρά, μπήκα αρκετές φορές στον πειρασμό να ασχοληθώ περαιτέρω με τα βιβλία, όμως πάντα κάτι προέκυπτε, πάντα κάτι άλλο είχε προτεραιότητα στην αναγνωστική μου λίστα. Παρόλα αυτά, μετά το τέλος μιας απογοητευτικά μέτριας τρίτης σεζόν, πήρα την απόφαση να διαβάσω ξανά το πρώτο βιβλίο, αυτή τη φορά στα αγγλικά και όχι μεταφρασμένο.

 

Ό Eddard Stark καλείται από τον φίλο και βασιλιά του, Robert Baratheon, να εγκαταλείψει τις γαίες του στο Βορρά και να τον συνοδεύσει στην πρωτεύουσα προκειμένου να γίνει το νέο Χέρι του. Ένα γράμμα που αφήνει υπόνοιες για τη δολοφονία του προηγούμενου Χεριού πείθει, τελικά, τον Eddard να αναλάβει τη θέση και αποχωρεί μαζί με τις δύο του κόρες: την ελαφρόμυαλη Sansa και το αγοροκόριτσο Arya. Στο μεταξύ, ο μπάσταρδος γιος του Eddard, Jon Snow, αφήνει και αυτός την πατρική στέγη για να καταταγεί στη Νυχτερινή Φρουρά, μια ομάδα ορκισμένων αντρών που αποσκοπούν στην προστασία των Επτά Βασιλείων από τα πλάσματα που ελοχεύουν πέρα από το Τείχος. Ο μικρός γιος του, Bran, βασανίζεται από περίεργα όνειρα, ενώ ο Tyrion Lannister, αδερφός της βασίλισσας τον οποίο βρίσκουμε στην αρχή του βιβλίου να καταφτάνει με τη συνοδεία του Robert Baratheon, έχει κι αυτός το δικό του ταξίδι να κάνει. Πέρα από τη θάλασσα, η Daenerys Targaryen παντρεύεται τον ανίκητο Khal Drogo, για να εξασφαλίσει στον αδερφό της, Viserys, το θρόνο του Westeros που δικαιωματικά του ανήκει.

 

Η αφηγηματική τεχνική που χρησιμοποιεί ο Martin προκειμένου να αναδείξει την ιστορία του παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να κατανοήσει καλύτερα τα κίνητρα πολλών διαφορετικών χαρακτήρων. Σε αντίθεση με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, που δίνει έμφαση μόνο σε έναν ή με την τριτοπρόσωπη αντικειμενική ή με αυτήν του παντογνώστη αφηγητή, αυτό το είδος αφήγησης μας επιτρέπει να μπούμε στο μυαλό πολλών προσώπων και να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της ιστορίας από διάφορες οπτικές γωνίες. Οι χαρακτήρες που διαθέτουν point of view (POV) ποικίλλουν τόσο σε ιδιοσυγκρασία όσο και σε ηλικία και φύλο, κάτι που προσφέρει ένα ακόμη πλεονέκτημα μιας και δίνει σε διαφορετικούς αναγνώστες τη δυνατότητα να ταυτιστούν με διαφορετικούς χαρακτήρες. Στα αρνητικά, απαιτείται πολύς χώρος για να αναπτυχθούν επαρκώς τόσοι πολλοί χαρακτήρες, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε με ένα βιβλίο 864 σελίδων στα χέρια μας.

 

Οι αρσενικοί χαρακτήρες του Martin, πρωταγωνιστικοί και μη, παρουσιάζουν τρομερό ενδιαφέρον και εύρος και, είτε συμπαθείς είτε όχι, είναι τρισδιάστατοι και πολύ αληθινοί και ανθρώπινοι. Αντίθετα, οι γυναικείοι χαρακτήρες είναι στερεοτυπικοί σε σημείο που να καταντά εκνευριστικό. Έχουμε την ελαφρόμυαλη μπίμπο (Sansa), τη συναισθηματική μητρική φιγούρα (Catelyn), την damsel in distress (Daenerys), τη femme fatale (Cersei) και το αγοροκόριτσο (Arya). Να τονίσουμε, δε, ότι παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός ότι παρακολουθούμε τους γυναικείους χαρακτήρες να πληρώνουν για τις λάθος αποφάσεις τους, ενώ τους αρσενικούς χαρακτήρες να πληρώνουν για τις σωστές αποφάσεις τους (ή τις λάθος αποφάσεις των γυναικών που έχουν δίπλα τους!). Στην περίπτωση που έχει μείνει έστω και ένας στο εκατομμύριο εκεί έξω που δεν γνωρίζει τι συμβαίνει στο πρώτο βιβλίο, δεν θα επεκταθώ παραπάνω ώστε να μην προδώσω τις εξελίξεις. Συν τοις άλλοις, αμφιβάλλω αν υπάρχει αντιπαθέστερος χαρακτήρας στο βιβλίο αυτό από τη Sansa, την εντεκάχρονη ντροπή του γυναικείου φύλου που δεν προσφέρει απολύτως τίποτα στην ιστορία πέρα από το να προκαλεί πολλαπλές κρίσεις οργής και απέχθειας στον άμοιρο αναγνώστη. Θα μου πει τώρα κάποιος, ναι, αλλά ο Martin γράφει για έναν ψευδο-μεσαιωνικό κόσμο και οι γυναίκες το μεσαίωνα...Δεκτόν. Με τη διαφορά ότι ο Martin γράφει για έναν μεσαιωνικό κόσμο και όχι στον μεσαιωνικό κόσμο. Σαφώς και κατανοώ ότι η θέση της γυναίκας ήταν τελείως διαφορετική την περίοδο εκείνη, όμως: α) γιατί πρέπει μια γυναίκα να είναι αγοροκόριτσο (δηλαδή να μοιάζει με άντρα) για να είναι και έξυπνη; β) γιατί πρέπει όλες οι γυναίκες να προτιμούν το συναίσθημα από τη λογική εκτός κι αν είναι αγοροκόριτσα οπότε, περιστασιακά και μόνο περιστασιακά, μπορεί να προτιμήσουν και τη λογική; και γ) γιατί υπάρχει η Sansa;

 

Η πλοκή είναι πολύ καλή, σφιχτοδεμένη και προχωράει με ρυθμούς ούτε τρομερά αργούς, ούτε καταιγιστικούς. Στη συντριπτική πλειοψηφία των κεφαλαίων συμβαίνει κάποιο ουσιώδες γεγονός και, παρά το αποκαρδιωτικό του μέγεθος, έχει καλή ροή και δεν κουράζει. Ο διάλογος είναι το δυνατό του σημείο, πραγματικά εξαιρετικός, προσφέρει απίστευτο βάθος στους χαρακτήρες και τον κόσμο και σε κάνει να θες να απομνημονεύσεις τις μισές ατάκες που ειπώνονται -το λιγότερο. Από την άλλη, είναι πράγματι ένα υπερβολικά μεγάλο βιβλίο και υπάρχουν κεφάλαια που θα μπορούσαν να αφαιρεθούν εντελώς και να μη λείψουν σε κανέναν. Άλλα θα μπορούσαν να έχουν συμπτυχθεί ώστε να επιταχύνουν λίγο τους ρυθμούς.

 

Ιδιαίτερη μνεία στην αίσθηση του πεπρωμένου και της επικείμενης καταδίκης που από την αρχή του βιβλίου τοποθετεί ο Martin στο μυαλό του αναγνώστη. Η πλάκα είναι πως, μέχρι και λίγο πριν το τέλος, αρνείσαι να πιστέψεις ότι όντως θα το κάνει, ότι όντως όλα αυτά για τα οποία εξαρχής σε προειδοποιεί και, μάλιστα, συστηματικά, θα βγουν αληθινά. Κάτι το οποίο, φυσικά, δεν περιμένεις ακριβώς επειδή τα πάντα λένε πως θα συμβεί -και έχουμε κακομάθει στις ανατροπές σαν κοινό. Το πραγματικά ενδιαφέρον, όμως, εδώ, είναι πως μέσα στην προβλεψιμότητά του, το τέλος του βιβλίου καταφέρνει να είναι πραγματικά ανατρεπτικό, απλά όχι για τους λόγους που οι περισσότεροι πιστεύουν. Και πάλι, για τον ένα μοναχικό εκεί έξω που δεν γνωρίζει τίποτα για το βιβλίο ή τη σειρά, σταματάω τα σχόλια εδώ.

 

Η γραφή του Martin, τώρα, δεν έχει τίποτα το πολύ ιδιαίτερο. Ναι, φυσικά και έχω διαβάσει πολύ χειρότερους λογοτέχνες από αυτόν, έχω διαβάσει όμως και πολύ καλύτερους. Είναι βατή και κατανοητή, διαβάζεται εύκολα, αλλά της λείπει ο λυρισμός και δύναμη της εικόνας. Αυτό το πρόβλημα φαίνεται να μην το αντιμετωπίζει στους διαλόγους του, οι οποίοι είναι κατά πολύ καλύτεροι από την αφήγησή του.

Το τελικό πόρισμα είναι πως πρόκειται για ένα πολύ καλό βιβλίο, με σημαντικές αρετές. Εξαιρετικό και αριστούργημα δεν θα το χαρακτήριζα σε καμία περίπτωση, μιας και οι αδυναμίες του, για μένα προσωπικά, δεν είναι αμελητέες. Ένα πολύ καλό βιβλίο παρόλα αυτά, που θα το συνιστούσα ανεπιφύλακτα σε οποιονδήποτε δεν παθαίνει αλλεργία με τα ογκώδη μυθιστορήματα.