Cory Doctorow - Little Brother

Ο Cory Doctorow έγραψε το "Little Brother" το 2007, μέσα σε οχτώ εβδομάδες. Είναι ακτιβιστής, βραβευμένος με Locus Award και διαθέτει όλα του τα βιβλία δωρεάν, σε ηλεκτρονική μορφή. Έχει πολύ συγκεκριμένες και ασυνήθιστες απόψεις σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, με τις οποίες δεν διστάζει διόλου να διαποτίσει και το ίδιο το έργο του. 

Το "Little Brother" μας αφηγείται την ιστορία του Marcus Yallow, ενός δεκαεφτάχρονου από το San Fransisco μιας πραγματικότητας όμοιας με τη δική μας, αλλά όχι ακριβώς ίδια. Ο πρωταγωνιστής μας και οι τρεις καλύτεροί του φίλοι έχουν την κακή τύχη να βρεθούν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Καθώς βόμβες ανατινάζουν μια γέφυρα, οι ίδιοι συλλαμβάνονται από τις αρχές ως ύποπτοι για τρομοκρατία. Οδηγούνται στη φυλακή, όπου υποβάλλονται σε σκληρή ανάκριση, μόνο και μόνο για να τους αφήσουν ελεύθερους μερικές μέρες μετά με την απειλή πως αν μιλήσουν σε οποιονδήποτε είναι χαμένοι. Όμως, ένας από τους τέσσερις δεν απελευθερώνεται ποτέ. Όταν ο Marcus το συνειδητοποιεί αυτό και καταλαβαίνει πως τα νέα "μέτρα ασφαλείας" θα πετύχουν όχι την ασφάλεια των πολιτών, αλλά τη στέρηση των βασικών τους δικαιωμάτων, αποφασίζει να κηρύξει πόλεμο στο Department of Homeland Security (DHS). Στήνοντας ένα παράνομο δίκτυο, οργανώνοντας ένα κίνημα αντίστασης στο οποίο έχει ηγετικό ρόλο και μιλώντας για ιδιωτικότητα και ελευθερία λόγου και ανωνυμία, το ερώτημα πλέον είναι το εξής: θα καταφέρει να κερδίσει τον πόλεμό του πριν τον ανακαλύψουν και έρθουν να του χτυπήσουν την πόρτα; 

Ο Cory Doctorow παραδίδει ένα καλογραμμένο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας από ένα μέλλον τόσο γνώριμο που δεν φαντάζει καθόλου μακριά. Ρέει γρήγορα, χωρίς να κάνει κοιλιά, και πείθει τον αναγνώστη ότι βλέπει τα πράγματα μέσα από την οπτική ενός δεκαεφτάχρονου. Μαθηματικές θεωρίες, ιστορία και τεχνολογία αναλύονται εύστοχα και κατανοητά μέσα στα πλαίσια της ιστορίας. Σίγουρα, από λογοτεχνικής άποψης (με την έννοια της τέχνης του λόγου), δεν είναι το καλύτερο βιβλίο που κυκλοφορεί εκεί έξω. Ούτε κατά διάνοια. Το τέλος του, αν και γλυκόπικρο, φαντάζει κάπως βιαστικό και μάλλον μη ρεαλιστικό. Αλλά δεν έχει σημασία. Η δύναμη των ιδεών πίσω από το βιβλίο, της ιστορίας, του πρωταγωνιστικού χαρακτήρα και της τρέλας την οποία περιγράφει να εξαπλώνεται είναι τέτοια που μπορείς να του συγχωρέσεις αυτά τα παραπτώματα. 

Διάβασα το μεγαλύτερο μέρος του "Little Brother" με ένα σφίξιμο στο στομάχι. Με φόβισε. Όχι γιατί περιγράφει εξωπραγματικά συμβάντα που είναι απίθανο να λάβουν χώρα, αλλά επειδή ακριβώς θα μπορούσαν να λάβουν χώρα αύριο. Όχι σε πενήντα χρόνια, όχι σε είκοσι, αλλά αύριο. Σε κάνει να συνειδητοποιείς πόσο εύθραυστες είναι οι ελευθερίες που οι περισσότεροι από μας παίρνουμε σαν δεδομένες. Σε κάνει να συνειδητοποιείς σε τι άκρα είναι ικανός να φτάσει ο κόσμος όταν φοβάται. Σε κάνει να συνειδητοποιείς πολλά πράγματα. Κάποια από αυτά τα γνωρίζεις, άλλα όχι. Μπορεί να τα γνωρίζεις και όλα. Όπως και να'χει, το "Little Brother" είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσεις. 

Ο Marcus πρέπει να είναι ένας από τους πιο συμπαθείς χαρακτήρες που έχω συναντήσει ποτέ. Είναι ανθρώπινος, φοβάται, θυμώνει, ερωτεύεται. Αλλά έχει κι έναν σκοπό τον οποίο, σαν αναγνώστης, δεν μπορείς να μην υποστηρίξεις. Ξεκινώντας με την παράνομη φυλάκισή του, η ιστορία σαφώς σε προδιαθέτει για κάτι τέτοιο. Στο κάτω-κάτω, ο Marcus είναι το θύμα και οι αρχές ο "κακός" της υπόθεσης. Αλλά ο Marcus, αντί να κυριευτεί από το φόβο του, τον αγκαλιάζει και γίνεται πιο δυνατός. Και αντιστέκεται. Και παύει να είναι θύμα. Πλησιάζοντας προς τα τελευταία κεφάλαια, συνειδητοποιεί πως δεν έχει σημασία αν θα καταφέρει να ρίξει το DHS. Γιατί νίκησε ήδη. Για μία έστω στιγμή, για μερικούς μεγαλειώδεις μήνες, τους έδειξε πως η ζωή του και η ελευθερία του δεν τους ανήκουν. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά για να τον αγαπήσεις, είναι και αθεράπευτα geek. Και RPG-ας. Το παραδέχομαι, δεν είχα την παραμικρή ελπίδα. 

Θα είναι ίσως εύκολο για πολλούς να αγνοήσουν το "Little Brother" θεωρώντας το πολιτική προπαγάνδα. Προσωπικά, μου είναι δύσκολο να το χαρακτηρίσω ως τέτοιο. Είναι ένα βιβλίο για την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Για την τρομοκρατία, απ' όποια πλευρά κι αν αυτή προέρχεται -από εξωτερικούς παράγοντες, από κυβερνητικούς παράγοντες, από τον διπλανό μας που γνωρίζουμε όλη μας τη ζωή. Για την επανάσταση. Δεν πιστεύω πως στόχος του Doctorow ήταν να επιστρατεύσει κανέναν σε κάποιον συγκεκριμένο σκοπό. Αν έχει ένα μήνυμα το "Little Brother", αυτό είναι το εξής: όταν σε πατάνε κάτω και παραβιάζουν τα δικαιώματά σου, αντιστάσου. Δεν ξέρω αν αυτό το κάνει στρατευμένο, προπαγανδιστικό ή διδακτικό. Στα μάτια μου, δεν το κάνει τίποτε από όλα αυτά. 

Οι επιρροές του Doctorow είναι πολλές και τις αναφέρει στο τέλος του βιβλίου. Ίσως η προφανέστερη όλων να είναι το "1984" του George Orwell. Ακόμη κι ο τίτλος "Little Brother" είναι μια άμεση αναφορά στον "Big Brother" του βιβλίου του Orwell. Το "On the Road" του Jack Kerouac, το οποίο μάλιστα διαβάζει ο Marcus κατά τη διάρκεια της ιστορίας, είναι μια ακόμα. Το "Little Brother" κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον τίτλο "Γενιά Xnet". Δεν ξέρω γιατί άλλαξαν τον τίτλο, υποθέτω επειδή θεώρησαν πως θα το έκανε περισσότερο ευπώλητο. Δεν είναι άστοχος τίτλος, αλλά σίγουρα χάνεται η αναφορά στον Orwell. 

Θα κλείσω με μερικά λόγια του αγαπημένου μου συγγραφέα για το "Little Broter": 

Because maybe some kids, maybe just a few, won't be the same after they've read it. Maybe they'll change politically, maybe technologically. Maybe it'll just be the first book they loved or that spoke to their inner geek. Maybe they'll want to argue about it and disagree with it. Maybe they'll want to open their computer and see what's in there. I don't know. It made me want to be 13 again right now and reading it for the first time, and then go out and make the world better or stranger or odder. It's a wonderful, important book, in a way that renders its flaws pretty much meaningless. 

Neil Gaiman