Sergei Lukyanenko - The Night Watch

Η ομώνυμη ταινία είχε κάνει μεγάλη επιτυχία μερικά χρόνια πριν και πολλοί γνωστοί μου τη χαρακτήριζαν αριστούργημα, εξαιρετική και λοιπά υπερβολικά επίθετα. Δεν θέλω να εντρυφήσω στις αιτίες πίσω από τη θερμή αυτή υποδοχή καθώς α) δεν είναι της παρούσης και β) αυτή εδώ η σελίδα αφορά αποκλειστικά και μόνο βιβλία. Σε κάθε περίπτωση, όταν τελικώς πείστηκα να δω την ταινία, με πήρε ο ύπνος στα πρώτα είκοσι λεπτά. Είχα ξεχάσει τα πάντα σχετικά με το "Night Watch" και τη σειρά βιβλίων στην οποία βασίστηκε, μέχρι που άκουσα ενθουσιώδη σχόλια από μια φίλη με την οποία οι αναγνωστικές μας προτιμήσεις τυγχάνει να συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό. Κάπως έτσι αποφάσισα να δώσω μια ευκαιρία και καταπιάστηκα με το πρώτο βιβλίο του Sergei Lukyanenko. 

Μια αρχέγονη μάχη μεταξύ των δυνάμεων του Φωτός και του Σκότους έλαβε τέλος εκατοντάδες χρόνια πριν χάρη στην υπογραφή μιας συνθήκης ανάμεσα στις δύο παρατάξεις. Δυο υπηρεσίες -τρόπον τινά- δημιουργήθηκαν προκειμένου να ελέγχουν ότι η συνθήκη τηρείται: οι δυνάμεις του Φωτός έχουν αναλάβει τη νυχτερινή βάρδια και οι δυνάμεις του Σκότους την πρωινή βάρδια. Οι δυο βάρδιες διασφαλίζουν ότι η ισορροπία μεταξύ καλού και κακού διατηρείται και καμία πλευρά δεν επεμβαίνει στο θνητό κόσμο περισσότερο απ' όσο είναι απολύτως απαραίτητο. Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Anton, μέλος της ρωσικής νυχτερινής βάρδιας, ο οποίος μέχρι πρόσφατα ήταν προγραμματιστής στο αναλυτικό τμήμα της υπηρεσίας, αλλά το αφεντικό του αποφάσισε για άγνωστους λόγους να τον κάνει μάχιμο πράκτορα. Η πρώτη του αποστολή είναι να εντοπίσει και να εξουδετερώσει έναν βρικόλακα που σκοτώνει χωρίς άδεια. Μόνο που το πεπρωμένο και οι αντίπαλες δυνάμεις έχουν διαφορετικά σχέδια για τον Anton. Τα σχέδια αυτά περιλαμβάνουν ένα νεαρό αγόρι, τον Egor, με ιδιαίτερες δυνάμεις και μια γιατρό, τη Svetlana, η οποία φέρει μια κατάρα τόσο ισχυρή που η αποτυχία στην εξουδετέρωσή της θα επέφερε μια κοσμικής κλίμακας καταστροφή. Με μια...κουκουβάγια για συνεργάτη και μηδενική εμπειρία μακριά από υπολογιστές και δεδομένα, η προσπάθεια του Anton φαίνεται καταδικασμένη. Είναι όμως; 

Η φόρμα του βιβλίου είναι πολύ ιδιαίτερη. Χωρίζεται σε τρεις αυτοτελείς ιστορίες, οι οποίες όμως συνδέονται μεταξύ τους, δίνοντας στον αναγνώστη την αίσθηση ότι διαβάζει ξεχωριστές νουβέλες και όχι ένα ενιαίο μυθιστόρημα. Εκτός αυτού, ο Lukyanenko χρησιμοποιεί τόσο πρωτοπρόσωπη όσο και τριτοπρόσωπη αφήγηση, οι οποίες εναλλάσσονται μεταξύ τους αποτελεσματικά, πετυχαίνοντας να δώσουν έμφαση στα συναισθήματα τόσο του κυνηγού (Anton) όσο και του θηράματος (o στόχος της κάθε μίας από τις τρεις αποστολές-ιστορίες). Θαυμάσια γραμμένοι διάλογοι μπλέκονται με περιγραφές, εσωτερικούς μονολόγους και στίχους τραγουδιών, δημιουργώντας την ιδανική ατμόσφαιρα για ένα βιβλίο του είδους. 

 Όσον αφορά τον κόσμο, θα έλεγα πως αυτός παρουσιάσει μεγάλο ενδιαφέρον και φαίνεται ξεκάθαρα πως ο συγγραφέας δεν έχει αμφιβολίες ή κενά στη μυθολογία που έχει στήσει μέσα στο κεφάλι του. Δεν αφήνει τον αναγνώστη με σημαντικά κενά, ούτε όμως αναλώνεται σε βαρετές εξηγήσεις. Αντιθέτως, αφήνει τον κόσμο να μιλήσει μόνος του καθώς ξεδιπλώνεται η ιστορία. 

Ο πρωταγωνιστικός χαρακτήρας είναι αυτός με τον οποίο οποιοσδήποτε αναγνώστης θα ταυτιζόταν. Δεν είναι τρομερά έξυπνος, δεν είναι τρομερά όμορφος, δεν έχει μαύρη ζώνη στο καράτε, δεν είναι ο καλύτερος μάγος που υπάρχει και τα ελαττώματά του είναι τέτοια που τον καθιστούν περισσότερο συμπαθή παρά αντιπαθή. Συν τοις άλλοις, είναι ένας καημένος -στην κυριολεξία, όμως- που όλος ο κόσμος τον χρησιμοποιεί για τους προσωπικούς του σκοπούς χωρίς να δίνει την παραμικρή σημασία στα αισθήματα και τις επιθυμίες του. Να τονίσω εδώ πως ο Anton ο άμοιρος δεν είναι εκμεταλλεύσιμος χαρακτήρας. Δεν είναι δηλαδή ότι δεν μπορεί να πει όχι και του αξίζουν όσα περνάει, για παράδειγμα. Καμία σχέση. Αντιθέτως και πόδι πατάει και όχι λέει και κόντρα πάει σε όσους θέλουν να τον χρησιμοποιήσουν. Το πρόβλημα του -άμοιρου- Anton είναι ότι έχει μπλέξει με δυνάμεις μεγαλύτερες από αυτόν, που μπορούν να προβλέψουν τις κινήσεις του με ακρίβεια και είναι μονίμως δέκα βήματα μπροστά από τον ίδιο στη σκακιέρα. Οπότε, όπως όλοι φανταζόμαστε, ο άμοιρος Anton δεν έχει την παραμικρή ελπίδα. 

Οι χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον ήρωά μας είναι, ως επί το πλείστον, εξίσου συμπαθείς. Δυστυχώς, δίνεται η εντύπωση πως ίσως είναι περισσότεροι απ' όσοι χρειαζόταν, καθώς πολλοί από αυτούς δεν αναπτύσσονται επαρκώς ή όσο θα περίμενε κανείς. Τρανταχτό παράδειγμα είναι η Svetlana, η οποία είναι βασικός χαρακτήρας και στις τρεις ιστορίες και κινητήρια δύναμη της πλοκής, αλλά τη γνωρίζουμε ως αναγνώστες μόνο επιφανειακά. Το ίδιο ισχύει για τους συντρόφους του Anton στην υπηρεσία, ενώ λίγο περισσότερο αναπτύσσονται το αφεντικό του και η κουκουβάγια. Ο μόνος δευτερεύων χαρακτήρας με τον οποίο συνδεόμαστε ουσιαστικά, όμως, είναι ο νεαρός Egor, του οποίου οι φιλοσοφικές και ηθικές αναζητήσεις αποτελούν την αφορμή για μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες διαλόγους του βιβλίου. 

Το "Night Watch", όμως, παρόλα τα αδιαμφισβήτητα θετικά του -και, όπως είδατε, είναι πολλά- χωλαίνει στον τομέα της πλοκής. Διαβάζοντάς το, είχα την αίσθηση πως ο Lukyanenko προσπαθούσε πολύ σκληρά να γράψει μια απρόβλεπτη ιστορία γεμάτη ανατροπές, μια περίπλοκη παρτίδα σκακιού, περισσότερο, παρά μυθιστόρημα. Το πρόβλημα είναι πως δεν υπήρχε λόγος να είναι τόσο περίπλοκα όλα. Ως επί το πλείστον, τα κίνητρα των εκάστοτε χαρακτήρων δεν επαρκούσαν για να δικαιολογήσουν όλες αυτές τις υπερβολικές σκευωρίες που βλέπουμε κατά τη διάρκεια των τριών ιστοριών. Επιπλέον, μετά την πρώτη ιστορία, οι επόμενες δύο καταλήγουν κάπως προβλέψιμες. Σε επίπεδο ιστορίας, αυτό σημαίνει πως ο συγγραφέας αποτυγχάνει να κρατήσει το ενδιαφέρον με την πλοκή του -ευτυχώς γι' αυτόν, το κρατάει με τους διαλόγους του. Σε επίπεδο κεντρικού ήρωα, ο πρωταγωνιστής καταλήγει να είναι κομπάρσος στην ίδια του την ιστορία. Δεν είναι ότι όσοι χρησιμοποιούν τον -άμοιρο, το είπαμε- Anton το κάνουν για τον ίδιο, επειδή ο ίδιος είναι χρήσιμος, ο ίδιος είναι σημαντικός, ο ίδιος έχει κάποιον ουσιαστικό ρόλο να παίξει...ω, όχι. Τον χρησιμοποιούν επειδή η Svetlana τρέφει αισθήματα γι' αυτόν. Κοινώς, το αν θα ήταν ο Anton ή o Igor ή ο Nikolai δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία, ο πρωταγωνιστής μας θα μπορούσε να είναι κυριολεκτικά οποιοσδήποτε, αρκεί να ίσχυε η βασική προϋπόθεση των αισθημάτων της Svetlana. Το τέλος ήταν σε ίσα μέρη προβλέψιμο και απογοητευτικό. Μία από αυτές τις περιπτώσεις όπου βλέπεις μια πολύ ωραία ιδέα να χαραμίζεται σε κάτι τελείως κοινότυπο. 

Εν ολίγοις, θα χαρακτήριζα το "Night Watch" πολύ καλογραμμένο βιβλίο, με προβλήματα στην πλοκή και την ανάπτυξη χαρακτήρων, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέροντα ερωτήματα περί ηθικής, καλού, κακού, πεπρωμένου, επιλογών κτλ. Θα το συνιστούσα σε κάποιον που θα ήθελε να διαβάσει ένα αξιόλογο urban fantasy, όμως σίγουρα δεν θα ήταν μέσα στις πρώτες μου επιλογές.